Wiedeń: 150 lat ulicy Ringstraße. Jak powstawał reprezentacyjny bulwar

Na jubileuszowy rok 2015 zaplanowano kilka wielkich wystaw na temat wiedeńskiej Ringstraße. Już w 2014 r. wystawa Stolica Eksperymentu – 1873: Wiedeń i Wystawa Światowa w Muzeum Wiedeńskim przy Placu Karola od 15.5 do 28.9.2014 prezentowała w związku z Wystawą Światową także budowę Ringu i inne miejskie projekty. (www.wienmuseum.at).

Historia wiedeńskiej ulicy Ringstraße rozpoczęła się 20.12.1857 r., kiedy to cesarz Franciszek Józef zarządził zburzenie umocnień otaczających Śródmieście i zabudowanie tzw. Glacis – terenu leżącego przed dawnymi basztami i murami miejskimi, wykorzystywanego wcześniej przez wojsko. W tym miejscu miała powstać elegancka ulica, a przy niej reprezentacyjne budowle. Największy projekt urbanistyczny w historii Wiednia połączył Śródmieście, zdominowane przez cesarską rezydencję i pałace arystokracji, z zamieszkałymi przez drobnomieszczaństwo przedmieściami. Jednocześnie ta megainwestycja budowlana stanowiła odpowiedź na gwałtowny rozwój demograficzny Wiednia. Od 1857 do 1890 roku liczba ludności w Wiedniu wzrosła o prawie 30% i już w 1890 roku przekroczyła milion mieszkańców. Ostatecznie też budowa Ringstraße przypieczętowała transformację feudalnego miasta rezydencjonalnego monarchii naddunajskiej w europejską metropolię.

Ogłoszono międzynarodowy konkurs, w ramach którego swoje projekty zgłosiło 85 biur architektonicznych, jednak żaden z projektów nie został zrealizowany w całości. Zamiast tego specjalnie powołana komisja na podstawie najlepszych projektów opracowała tzw. „plan podstawowy”, który przewidywał założenie ulicy o 57 m szerokości i ok. 5 km długości, złożonej z dwóch alej o mniej więcej kolistym kształcie, przy której miały znajdować się monumentalne budynki użyteczności publicznej, pałace, prywatne kamienice czynszowe, place i parki. Grunty uwolnione dzięki zburzeniu fortyfikacji (w sumie 2,4 mln m², czyli prawie 300 boisk piłkarskich), które nie były przewidziane pod budynki publiczne, ulice czy parki, zostały drogo sprzedane osobom prywatnym, a pieniądze uzyskane ze sprzedaży przeznaczono na sfinansowanie budowli publicznych. Prywatni nabywcy korzystali za to przez 30 lat ze zwolnienia podatkowego, pod warunkiem, że ukończyli swoją inwestycję w ciągu pięciu lat.

Cesarskie miasto zamieniło się w ogromny plac budowy, na którym od 1858 roku wrzała praca. Od początku budowy do dnia oficjalnego otwarcia ulicy w obecności pary cesarskiej (1.05.1865) minęło zaledwie 7 lat. W tym czasie jednak ukończono dopiero część całego projektu. Szybka budowa Ringstraße odbyła się kosztem zatrudnionych przy niej pracowników. Robotnicy budowlani i wyrabiacze cegieł wykonywali najcięższą pracę za niewielkie wynagrodzenie przez wiele godzin dziennie. Cegły do budowy pochodziły w większości z cegielni na południu miasta, wtedy też powstało określenie „Ziegelböhm”, odnoszące się do czeskich imigrantów pracujących przy wyrobie cegieł.

Jako projekt budowlany o imponujących rozmiarach wiedeńska Ringstraße szybko przyciągnęła finansistów, inwestorów i architektów z całej Europy. Architekt Gottfried Semper, który zaprojektował Teatr Zamkowy i dworskie muzea, pochodził z Hamburga, projektant Ringstraße Ludwig von Förster z Frankonii, a Theophil Hansen z Danii. Pałace przy Ringstraße powstały między innymi na zlecenie Ephrussich – pochodzącej z Ukrainy rodziny bankierów, rodziny Epsteinów, wywodzącej się z bogatego żydowskiego mieszczaństwa Pragi i rodziny Todesco – bogatych hurtowników z Rumunii.